Bramy i dzielnice Jerozolimy
Bramy Jerozolimy - pozwalające na dostanie się do wnętrza
Starego Miasta
w
Jerozolimie
zabytkowe wejścia, w przeważającej części pochodzące z czasów tureckiego sułtana
Sulejmana Wspaniałego
, który w roku
1542
otoczył miasto
fortyfikacjami
obronnymi, istniejącymi do dziś. Jest ich osiem: od zachodu
Brama Jafska
, od południa
Bramy Dawida
i
Gnojna
, od wschodu
Brama Złota
(zamknięta) i
Lwów
, od północy
Bramy Heroda
,
Damasceńska
oraz
Nowa
.
Brama Jafska
Arab.
Bab el Khalil,
hebr.
Szaar Yafo. Brama o budowie zygzakowatej. Właściwa brama została wybudowana w
1588
. W
1898
na południe od niej wybito w murach miejskich otwór, by umożliwić cesarzowi
Wilhelmowi II
wjazd powozem na teren starego miasta. W roku
1917
to właśnie przez tę bramę wkroczył na teren Świętego Miasta angielski generał
E. Allenby
. W roku
2000
wjechał przez nią papież
Jan Paweł II
w czasie swojej pielgrzymki jubileuszowej po
Ziemi Świętej
. Przez Bramę Jafską wchodzi do starego miasta w uroczystym orszaku każdy nowo wybrany
Kustosz Ziemi Świętej
, najwyższy przełożony
franciszkanów
sprawujących pieczę nad
sanktuariami
Palestyny
.
Arabowie
nazywają ją Bramą Przyjaciela, ze względu na kierunek, w którym udawali się przez nią wyjeżdżający - na południe do
Hebronu
(
Makpela
), do miasta, w którym znajduje się grób
biblijnego
patriarchy
Abrahama
, nazywanego przez
Stary Testament
i
Nowy Testament
przyjacielem Boga (por.
Iz
41,8c oraz
Jk
2,23c). Przez bramę wchodzi się na teren dzielnic chrześcijańskiej i ormiańskiej. Po prawej stronie, wchodząc od Nowego Miasta, znajdują się:
Cytadela Dawida
,
Christian Information Center
oraz niewielki izraelski
urząd pocztowy
. Przez tę bramę wjeżdżają niektóre izraelskie autobusy komunikacji miejskiej z
ortodoksyjnymi żydami
udającymi się w kierunku
Ściany Płaczu
.
Brama Dawida
Arab. Bab Haret al-Jahud, hebr. Szaar Zijon. Bierze swą nazwę od imienia biblijnego króla
Dawida
, którego domniemany grób tradycja
żydowska
i
muzułmańska
, a wcześniej
chrześcijańska
widzieć chciała w
cenotafium
ustawionym w
synagodze
pod salą górną
Wieczernika
. W
średniowieczu
nazywana była Bramą Dzielnicy Żydowskiej. Zamknięta po wypędzeniu Żydów przez
Jordańczyków
w
1948
, została otworzona ponownie w
1967
. Przez bramę wchodzi się na teren dzielnicy żydowskiej. Po zewnętrznej stronie bramy znajdują się: Wieczernik, niedokończony kościół ormiański Najświętszego Zbawiciela z pozostałościami Domu
Kajfasza
, klasztor franciszkański Ad Cœnaculum, opactwo
benedyktynów
niemieckich Hagia Sion oraz szereg cmentarzy chrześcijańskich. W roku
2008
brama została zasłonięta, prowadzone są prace restauracyjne.
Brama Gnojna
Arab. Bab el-Mughariba, hebr. Szaar Ha-Aszpot. Nazywana też była Bramą
Maghrebinów
, przez nią bowiem można się było dostać do dzielnicy
marokańskiej
starego miasta (
XVI
w.). Brama otwarta jest dla ruchu pieszego i kołowego. To przez nią wchodzą w obręb murów starego miasta ortodoksyjni Żydzi, udający się pod
Ścianę Płaczu
(hebr. Kotel). W pobliżu Bramy Gnojnej znajdują się pozostałości rzymskiej drogi. Zewnętrzna fasada bramy zwrócona jest ku południowi. Brama znajduje się na linii
Doliny Tyropeon
przecinającej starą Jerozolimę z północy ku południowi. Nazwa bramy występuje w biblijnej
Księdze Nehemiasza
(Brama Śmietników w tłum. Biblii Tysiąclecia, por. Ne 2,13). Przez tę bramę wchodzi się na teren dzielnicy żydowskiej.
Brama Złota
Brama Złota na początku XX w.
Arab. Bab el-Rahmeh, hebr. Szaar Ha-Rahamim. Jedyna prowadząca na teren
Wzgórza Świątynnego
- Haram esz-Szerif, na którym starożytności wznosiła się żydowska świątynia, sięgająca swymi początkami czasów biblijnego króla
Salomona
(
X w.p.n.e.
). Wychodząc przez nią można było dotrzeć do Doliny
Jozafata
,
Getsemani
i na
Górę Oliwną
. Istniejąca budowla zachowała niektóre elementy ze starożytnej konstrukcji
herodiańskiej
. To przez tę bramę, zamurowaną przez
krzyżowców
lub przez władców
otomańskich
, wjechał
Chrystus
tuż przed swoją męką - chrześcijanie obchodzą pamiątkę tego wjazdu w
niedzielę palmową
każdego roku. W średniowieczu przed Bramą Złotą modlili się Żydzi, podobnie jak to czynią dzisiaj pod Ścianą Płaczu. Mniej więcej od
VII
wieku datuje się muzułmańska tradycja chowania w jej pobliżu zmarłych. Wyznawcy Islamu, powołując się na
surę
koraniczną
, wierzą, iż to właśnie tutaj będzie miał miejsce eschatologiczny sąd Allaha nad światem. Brama Złota posiada dwa łuki. Północny nazywany jest Łukiem Żalu, południowy Łukiem Miłosierdzia. Zwykło się też nazywać tę zamkniętą bramę do Jerozolimy Bramą Piękną (por.
Dz
3,1-8). Do jej budowy, podobnie jak wszystkich innych jerozolimskich bram użyto białego
piaskowca
. Od zewnętrznej strony bramy znajduje się dzisiaj cmentarz muzułmański.
Brama Lwów
Arab. Bab al-Ghor lub Bab Sitti Maryam, hebr. Szaar Ha-Arajot. Jedyna otwarta ku wschodowi brama starej Jerozolimy. Nazwana Bramą Lwów ze względu na symbole rodowe
sułtana
Bajbarsa
umieszczone na jej fasadzie od strony zewnętrznej. Nazwa arabska nawiązuje do tradycyjnego miejsca narodzin
Matki Chrystusa
, które pokazywane jest w położonym w pobliżu we wnętrzu miasta kościele
św. Anny
. Chrześcijanie zwykli nazywać ją Bramą
św. Szczepana
, ukamienowanego poniżej bramy miejskiej w Dolinie
Cedronu
(por.
Dz
7,58). Brama Lwów znajduje się u wylotu El-Mudżahidin Street, jednej z ważniejszych uliczek dzielnicy muzułmańskiej starej Jerozolimy. Od Bramy Lwów schodzi w kierunku Doliny Jozafata Szaar ha-Arajot Street. Przez tę bramę wchodzi na teren starego miasta uroczysta procesja upamiętniająca wjazd Chrystusa do Jerozolimy na osiołku (por.
Mk
11,1-11). Przez tę bramę wchodzi się na teren dzielnicy muzułmańskiej.
Brama Heroda
Arab. Bab as-Zahra, hebr. Szaar Ha-Perahim. Bierze swą nazwę od imienia izraelskiego króla, budowniczego świątyni jerozolimskiej,
Heroda Wielkiego
. Arabowie nazywają ją Bramą Kwiatów, ze względu na kamienne ozdobniki umieszczone w jej zewnętrznej fasadzie. Brama Heroda znajduje się u wylotu starojerozolimskiej Darwish Street. Od strony zewnętrznej zbiegają się u niej
Sultan Sulejman
Street,
Salah ed-Din
Street, Harun er-Rashid Street oraz Ibn Sina Road. Przez tę bramę wchodzi się na teren dzielnicy muzułmańskiej.
Brama Damasceńska
Arab. Bab al-Hamud, hebr. Szaar Ha-Szechem. Wykopaliska archeologiczne pokazały, że już w
44
r. istniała w tym samym miejscu antyczna brama miejska. Po obu jej stronach, tak jak obecnie, znajdowały się dwie potężne wieże obronne. Zburzone w roku
70
zostały odbudowane razem z bramą około roku
120
. Tuż za bramą rozpoczynało się w starożytności rzymskie
cardo
. Obecna budowla pochodzi z czasów Sulejmana Wspaniałego. Przez kilka stuleci brama ta była oficjalnym wejściem na teren Jerozolimy dla znakomitych gości i
pielgrzymów
. Ostatnią osobistością przekraczającą ją w uroczystym orszaku był papież
Paweł VI
, który w roku
1964
przebywał na terenie
Bliskiego Wschodu
. Podobnie jak Brama Nowa, Brama Damasceńska wychodzi ku północnemu zachodowi. Ku niej zbiegają się ulice arabskiej dzielnicy Salah ed-Din. W starożytności wyruszający przez tę bramę podróżni kierowali się ku
Damaszkowi
, stąd ogólnie przyjęta przez Europejczyków nazwa bramy. Arabowie nazywają ją Bab al-Hamud, tzn. Bramą Kolumny. W
bizantyjskiej
Jerozolimie, przedstawionej m.in. na
mozaikowej
mapie z
Madaby
, na rzymskim
forum
, które znajdowało się przed bramą od strony wewnętrznej, usytuowana była duża kolumna. Hebrajska nazwa bramy odwołuje się do nazwy miasta
Sychem
, do którego można było wyruszyć, wychodząc przez nią z Jerozolimy. Pod bramą przeprowadziła wykopaliska
K. Kenyon
, odnajdując trzyarkadową bramę z czasów imperatora
Hadriana
(
135
r.). Wykopaliska udostępnione są zwiedzającym. Przez tę bramę wchodzi się na teren dzielnicy muzułmańskiej.
Brama Nowa
Arab. Bab el-Dżadid, hebr. Szaar He-Hadasz. Otwarta w
1889
, by umożliwić lepszą komunikację pomiędzy instytucjami chrześcijańskimi, mającymi swoje siedziby poza murami starego miasta Jerozolimy i
klasztorami
i
patriarchatami
dzielnicy chrześciajńskiej. Zamknięta po
1948
, została ponownie otwarta w
1967
. Brama Nowa wychodzi na ulicę Ha-Zanhanim, ku północnemu zachodowi. Jest bramą otwartą dla ruchu kołowego. W Jerozolimie stale pojawiają się pogłoski o przypuszczalnym zamknięciu Bramy Nowej. Jego powodem ma być zmiana infrastruktury komunikacyjnej miasta – przed bramą ma w niedalekiej przyszłości przejeżdzać kolejka miejska. Po roku
2003
otwarto pod bramą olbrzymi
tunel
z dwupasmową drogą. Wjazd do tunelu znajduje się pomiędzy Bramą Jafską i północno-zachodnim narożnikiem
murów miejskich
– ulica Yafo, wyjazd w rozwidleniu ulicy Kheil Ha-Handasa. Przez Bramę Nową wchodzi się na teren dzielnicy chrześcijańskiej. Zaraz po lewej stronie wjazd na teren posesji
franciszkańskiego
Klasztoru Najświętszego Zbawiciela
– głównej siedziby
Kustodii Ziemi Świętej
.
Linki zewnętrzne